Melancholia

De mooiste verluchte handschriften uit de collectie van het Museum Plantin-Moretus worden tot begin mei tentoongesteld in Antwerpen. Voor liefhebbers van absoluut meester- en vakmanschap is deze expo een unieke buitenkans.

Vanwege hun kwetsbaar karakter hebben deze handschriften- samen met vele andere - lang een verborgen bestaan geleid binnen de muren van het museum. Toch is er een tijd geweest dat ze veelvuldig door de handen van de drukkersfamilie en hun personeel gingen.

In de 16de eeuw begint Christoffel Plantin bijbelse en klassieke teksten te verzamelen. Een eeuw later komen daar prachtige bijbels, missalen en getijdenboeken bij uit alle hoeken van Europa. Hij en zijn opvolgers hebben deze handgeschreven teksten nodig als bronmateriaal. De vraag naar gedrukte boeken oversteeg het aanbod van nieuw geschreven teksten en dus greep men naar “de klassiekers”. In eerste instantie is het de drukkersfamilie vooral om de tekst te doen. Pas vanaf de 18de eeuw heeft men meer oog voor de verbluffende versierde initialen en illustraties die deze handschriften verluchten.

Als we onze neus tegen de panelen drukken die deze illustraties afschermen, ontstaat er bij alle geïnteresseerde bezoekers een moment van opperste verwondering. Het is in deze drukke tijden haast ondenkbaar dat men ooit zoveel geduld heeft gehad om dergelijke boeken te maken. Boeken waar een grote groep van kopiisten, miniaturisten en boekbinders honderden uren aan besteedden, en die dan ook als grote rijkdom beschouwd werden.

Het wetenschappelijk onderzoek naar deze handschriften was dringend aan een grondige herziening toe. Lieve Watteeuw en Catherine Reynolds van Illuminare, Studiecentrum voor Middeleeuwse Kunst van de KULeuven, hebben er twee jaar over gedaan om een volledige catalogus op te stellen van alle belangrijke manuscripten in de Plantin-Moretus collectie.

Tijdens hun onderzoek groeide het besef dat het spijtig zou zijn dat al dat mooie studiemateriaal terug in de archieven zou verdwijnen zonder dat het grote publiek deze magnifieke, middeleeuwse juwelen kon bezichtigen. Van de honderd handschriften die zij in hun ‘Catalogue of Illuminated Manuscripts Museum Plantin-Moretus Antwerp’ hebben opgenomen, kozen zij er dus iets minder dan de helft om de tentoonstelling mee op te bouwen.

De tentoonstelling is niet groot - ze beslaat slechts twee zalen van het museum - maar biedt voor de liefhebber een zee van verwondering en bewondering. Topstukken als de de bijbel van Konrad Vechta (Bohemen, 1403) liggen er naast minder bekende stukken. Wat ze echter wel bijna allemaal gemeen hebben, is het verbluffende meesterschap van de (anonieme) tekenaars en schilders. Naast de sterk uitgewerkte initialen en “officiële” bijbel- en andere religieuze afbeeldingen is men als kijker letterlijk uren zoet met de “drolerieën” en fantasierijke randversieringen. Draken, grappige dieren en andere frivoliteiten eisen onze aandacht op. De bezoekersgids spreekt van een “feest voor het oog” en dat is het ook.

[ U kunt dit feest beleven in het Museum Plantin-Moretus te Antwerpen tot 5 mei 2013. ]